Vyf feite oor die Retief-moorde wat jy NIE geweet het nie

01/02/2022
| Deur Ilze Nieuwoudt
piet-retief

Op 6 Februarie vanjaar is dit reeds 184 jaar sedert een van die opspraakwekkendste moorde in die Suid-Afrikaanse geskiedenis in die hartjie van Zoeloeland plaasgevind het. Tydens dié aanval is die Voortrekkerleier Piet Retief en nagenoeg 70 man vermoor. Die vooraanstaande historikus dr. Jackie Grobler maak in sy artikel “The Retief Massacre of 6 February 1838 revisited” in die Historia van 2 November 2011 verskeie opspraakwekkende feite oor dié moorde bekend. Die volgende feite oor die Retief-moorde en die omstandighede daartydens het in die oorlewering van dié keerpunt in die geskiedenis byna in die vergetelheid geraak.

  1. Minstens drie nie-Zoeloe-getuies het die moorde aanskou

Daar is geglo dat al die manskappe in Retief se geselskap vermoor is en dat daar dus geen ander ooggetuies van die gebeure was buiten Dingane en sy Zoeloes nie. Dit is egter nie waar nie. Francis Owen, wat as Britse sendeling onder die Zoeloes gewerk het, het nie net die gebeure van ’n afstand gesien afspeel nie, maar ook later dieselfde dag die moorde in detail in sy dagboek opgeteken. Die 12-jarige William Wood wat by die Owens gewoon en soms as tolk vir Dingane opgetree het, het dit ook aanskou en sy vertolking van die gebeure is sowat twee jaar later in Kaapstad gepubliseer. Jane Williams (later bekend as Jane Bird), ’n Walliese bediende wat vir die Owen-gesin gewerk het, was ook ’n ooggetuie van die moorde. Haar weergawe van die bloedige dag is in Desember 1877 gepubliseer. (Verskeie ander Zoeloe-bronne bestaan ook oor die moorde, insluitende die weergawe van die Fransman Adulphe Delegorgue wat meer as ’n jaar ná die moorde Zoeloe-ooggetuies ondervra en ’n verslag daaruit opgestel het.)

2. Dingane was nooit van plan om die grond vir die Voortrekkers te gee nie

Die natuurskoon van Natal het die Voortrekkers aangetrek, maar die grond het aan die Zoeloes behoort. In ’n poging om ’n stuk grond vir die Trekkers te bekom, het Retief met Dingane gaan onderhandel, vandaar die traktaat wat opgestel is. Kenners meen egter dat Dingane nooit van plan was om ooit die grond vir die Voortrekkers te gee nie (ten spyte van die ondertekening van die traktaat wat dit bevestig). Die Zoeloe-historikus J.S.M Maphalala reken dat Dingane nie eens by magte was om stamgrond weg te gee nie aangesien hy bloot die “bewaarder” van die grond was, wat ’n geskenk van God is. (Daar het wel Britte in die Zoeloe-gebied gewoon, maar die grond is nooit vir hierdie inwoners gegee nie. Hulle het bloot verblyfreg geniet en was nie die eienaars van die grond nie.

3. Die oorspronklike weergawe van die traktaat bestaan nie meer nie

Hoewel die bestaan van die Retief-Dingane-traktaat nie betwyfel word nie, en daar betroubare bewyse is dat Dingane die dokument met die trek van ’n kruis “onderteken” het, bestaan die oorspronklike dokument nie meer nie. Verskeie historiese bronne reken dat die traktaat op 4 Februarie 1838 opgestel is, maar eers op 6 Februarie onderteken is – enkele ure vóór die moorde.

4. ’n 12-jarige het die Trekkers oor die beplande moorde gewaarsku

Die 12-jarige Wood wat by die Owen-gesin gewoon het, het in sy weergawe van gebeure aangevoer dat hy ’n groepie van Retief se manne die oggend van 6 Februarie oor die beplande moorde gewaarsku het. Die Trekkers het hulle blykbaar nie aan die jong seun gesteur nie. Toe die sendeling Owen die Trekkers oor hulle gevoel oor Dingane uitgevra het, het twee van hulle gesê dat Dingane ’n goeie man is – te oordeel na die groot stuk grond wat hy aan hulle toegestaan het. (Owen is self ook die oggend vóór die moorde deur ’n boodskapper van Dingane oor die beplande moorde ingelig.)

5. Een man het ontsnap (byna)!

Andries Pretorius het tien maande ná die moorde ’n Zoeloe-kryger oor die moorde ondervra. Dié het beweer dat een van die Voortrekkers in Retief se geselskap ontsnap het toe die aanval plaasgevind het. Hy het volgens oorlewering daarin geslaag om sowat 2 km ver te vlug voordat hy deur die Zoeloes ingehaal is. Hy het homself met klippe verdedig, maar is oorrompel.

Deel op

Waar in die wêreld woon jy?
Naam en van
+27(Suid-Afrika)
+93 (Afghanistan)
+355 (Albanië)
+213 (Algerië)
+376 (Andorra)
+244 (Angola)
+-267 (Antigua en Barbuda)
+54 (Argentinië)
+374 (Armenië)
+61 (Australië)
+43 (Oostenryk)
+994 (Azerbeidjan)
+-241 (Bahama-eilande)
+973 (Bahrein)
+880 (Bangladesh)
+-245 (Barbados)
+375 (Wit-Rusland)
+32 (België)
+501 (Belize)
+229 (Benin)
+975 (Bhutan)
+591 (Bolivia)
+387 (Bosnië en Herzegovina)
+267 (Botswana)
+55 (Brasilië)
+673 (Brunei)
+359 (Bulgarye)
+226 (Burkina Faso)
+257 (Burundi)
+238 (Kaap Verde)
+855 (Kambodja)
+237 (Kameroen)
+1 (Kanada)
+236 (Sentraal-Afrikaanse Republiek)
+235 (Tsjad)
+56 (Chili)
+86 (China)
+57 (Colombia)
+269 (Komore)
+243 (Demokratiese Republiek Kongo)
+242 (Republiek Kongo)
+506 (Costa Rica)
+385 (Kroasië)
+53 (Kuba)
+357 (Ciprus)
+420 (Tsjeggië)
+45 (Denemarke)
+253 (Djiboeti)
+-766 (Dominica)
+-808 (Dominikaanse Republiek)
+593 (Ecuador)
+20 (Egipte)
+503 (El Salvador)
+240 (Äquatoriaal-Guinee)
+291 (Eritrea)
+372 (Estland)
+268 (Eswatini)
+251 (Ethiopië)
+679 (Fidzi)
+358 (Finland)
+33 (Frankryk)
+241 (Gabon)
+220 (Gambië)
+995 (Georgië)
+49 (Duitsland)
+233 (Ghana)
+30 (Griekeland)
+-472 (Grenada)
+502 (Guatemala)
+224 (Guinee)
+245 (Guinee-Bissau)
+592 (Guyana)
+509 (Haïti)
+504 (Honduras)
+36 (Hongarye)
+354 (Ysland)
+91 (Indië)
+62 (Indonesië)
+98 (Iran)
+964 (Irak)
+353 (Ierland)
+972 (Israel)
+39 (Italië)
+-875 (Jamaika)
+81 (Japan)
+962 (Jordanië)
+7 (Kasakstan)
+254 (Kenia)
+686 (Kiribati)
+850 (Noord-Korea)
+82 (Suid-Korea)
+383 (Kosovo)
+965 (Koeweit)
+996 (Kirgisië)
+856 (Laos)
+371 (Letland)
+961 (Libanon)
+266 (Lesotho)
+231 (Liberia)
+218 (Libië)
+423 (Liechtenstein)
+370 (Litauen)
+352 (Luxemburg)
+261 (Madagaskar)
+265 (Malawi)
+60 (Maleisië)
+960 (Maledive)
+223 (Mali)
+356 (Malta)
+692 (Marshall-eilande)
+222 (Mauritanië)
+230 (Mauritius)
+52 (Mexiko)
+691 (Mikronesië)
+373 (Moldowa)
+377 (Monaco)
+976 (Mongolië)
+382 (Montenegro)
+212 (Marokko)
+258 (Mosambiek)
+95 (Mianmar)
+264 (Namibië)
+674 (Nauru)
+977 (Nepal)
+31 (Nederland)
+64 (Nieu-Seeland)
+505 (Nicaragua)
+227 (Niger)
+234 (Nigerië)
+389 (Noord-Masedonië)
+47 (Noorweë)
+968 (Oman)
+92 (Pakistan)
+680 (Palau)
+507 (Panama)
+675 (Papoea-Nieu-Guinee)
+595 (Paraguay)
+51 (Peru)
+63 (Filipyne)
+48 (Pole)
+351 (Portugal)
+974 (Katar)
+40 (Roemenië)
+7 (Rusland)
+250 (Rwanda)
+-868 (Saint Kitts en Nevis)
+-757 (Saint Lucia)
+-783 (Saint Vincent en die Grenadine)
+685 (Samoa)
+378 (San Marino)
+239 (Sao Tomé en Principe)
+966 (Saoedi-Arabië)
+221 (Senegal)
+381 (Serwië)
+248 (Seychelle)
+232 (Sierra Leone)
+65 (Singapoer)
+421 (Slowakye)
+386 (Slovenië)
+677 (Salomonseilande)
+252 (Somalië)
+27 (Suid-Afrika)
+211 (Suid-Sudan)
+34 (Spanje)
+94 (Sri Lanka)
+249 (Soedan)
+597 (Suriname)
+46 (Swede)
+41 (Switserland)
+963 (Sirië)
+886 (Taiwan)
+992 (Tadjikistan)
+255 (Tanzanië)
+66 (Thailand)
+670 (Timor-Leste)
+228 (Togo)
+676 (Tonga)
+-867 (Trinidad en Tobago)
+216 (Tunisië)
+90 (Turkye)
+993 (Turkmenistan)
+688 (Tuvalu)
+256 (Oeganda)
+380 (Oekraïne)
+971 (Verenigde Arabiese Emirate)
+44 (Verenigde Koninkryk)
+1 (Verenigde State)
+598 (Uruguay)
+998 (Oesbekistan)
+678 (Vanuatu)
+379 (Vatikaanstad)
+58 (Venezuela)
+84 (Viëtnam)
+967 (Jemen)
+260 (Zambië)
+263 (Zimbabwe)
(Suid-Afrika)
Afghanistan
Albanië
Algerië
Andorra
Angola
Antigua en Barbuda
Argentinië
Armenië
Australië
Oostenryk
Azerbeidjan
Bahama-eilande
Bahrein
Bangladesh
Barbados
Wit-Rusland
België
Belize
Benin
Bhutan
Bolivia
Bosnië en Herzegovina
Botswana
Brasilië
Brunei
Bulgarye
Burkina Faso
Burundi
Kaap Verde
Kambodja
Kameroen
Kanada
Sentraal-Afrikaanse Republiek
Tsjad
Chili
China
Colombia
Komore
Demokratiese Republiek Kongo
Republiek Kongo
Costa Rica
Kroasië
Kuba
Ciprus
Tsjeggië
Denemarke
Djiboeti
Dominica
Dominikaanse Republiek
Ecuador
Egipte
El Salvador
Äquatoriaal-Guinee
Eritrea
Estland
Eswatini
Ethiopië
Fidzi
Finland
Frankryk
Gabon
Gambië
Georgië
Duitsland
Ghana
Griekeland
Grenada
Guatemala
Guinee
Guinee-Bissau
Guyana
Haïti
Honduras
Hongarye
Ysland
Indië
Indonesië
Iran
Irak
Ierland
Israel
Italië
Jamaika
Japan
Jordanië
Kasakstan
Kenia
Kiribati
Noord-Korea
Suid-Korea
Kosovo
Koeweit
Kirgisië
Laos
Letland
Libanon
Lesotho
Liberia
Libië
Liechtenstein
Litauen
Luxemburg
Madagaskar
Malawi
Maleisië
Maledive
Mali
Malta
Marshall-eilande
Mauritanië
Mauritius
Mexiko
Mikronesië
Moldowa
Monaco
Mongolië
Montenegro
Marokko
Mosambiek
Mianmar
Namibië
Nauru
Nepal
Nederland
Nieu-Seeland
Nicaragua
Niger
Nigerië
Noord-Masedonië
Noorweë
Oman
Pakistan
Palau
Panama
Papoea-Nieu-Guinee
Paraguay
Peru
Filipyne
Pole
Portugal
Katar
Roemenië
Rusland
Rwanda
Saint Kitts en Nevis
Saint Lucia
Saint Vincent en die Grenadine
Samoa
San Marino
Sao Tomé en Principe
Saoedi-Arabië
Senegal
Serwië
Seychelle
Sierra Leone
Singapoer
Slowakye
Slovenië
Salomonseilande
Somalië
Suid-Afrika
Suid-Sudan
Spanje
Sri Lanka
Soedan
Suriname
Swede
Switserland
Sirië
Taiwan
Tadjikistan
Tanzanië
Thailand
Timor-Leste
Togo
Tonga
Trinidad en Tobago
Tunisië
Turkye
Turkmenistan
Tuvalu
Oeganda
Oekraïne
Verenigde Arabiese Emirate
Verenigde Koninkryk
Verenigde State
Uruguay
Oesbekistan
Vanuatu
Vatikaanstad
Venezuela
Viëtnam
Jemen
Zambië
Zimbabwe
This field is hidden when viewing the form
This field is for validation purposes and should be left unchanged.

Nuutste artikels