Daar is ’n bekende gesegde van George Nathan wat soos volg lui: “Swak staatsamptenare word verkies deur goeie burgers wat nie stem nie.” In Suid-Afrika kan jy steeds ’n verskil maak deur jou stem te laat hoor – selfs al woon jy in die buiteland. Tydens die nasionale verkiesing in 2014 het slegs sowat 18 100 mense hul merkies in die buiteland gemaak. Daarteenoor word 50 000 stemme benodig om ’n enkele parlementslid te verkies. Hoe gaan jy te werk om jóú stem te laat tel?

Wat het jy nodig om te kwalifiseer?

Om te kan stem terwyl jy in die buiteland woon moet jy:

• By die Onafhanklike Verkiesingskommissie (OVK) geregistreer wees;
• In besit wees van ’n geldige Suid-Afrikaanse identiteitsdokument;
• In besit wees van ’n geldige Suid-Afrikaanse paspoort; en
• ’n VEC 10-aansoekvorm by die OVK indien.

Talle Suid-Afrikaners in die buiteland wat wel geregistreerde kiesers is, het egter die kans om hulle stem in die vorige nasionale verkiesing te laat hoor, misgeloop. Die rede daarvoor is omdat min daarvan bewus was dat hulle die OVK van hul voorneme om te stem in kennis moes stel. Dit is waarvoor die VEC 10-vorm daar is. Hierdie vorm moet binne 15 dae van die aankondiging van die verkiesingsdatum ingestuur word en sal by www.elections.org.za beskikbaar wees.

Die volgende nasionale verkiesing moet voor 4 Augustus 2019 gehou word, maar kan so vroeg as aan die begin van 2019 plaasvind. Sodra pres. Cyril Ramaphosa die datum aankondig, sal VEC 10-dokumente by www.elections.org.za beskikbaar wees. Sodra jy jou VEC 10-dokument ingestuur het, kan jy hiér die uitslag van jou aansoek dophou: http://www.elections.org.za/content/For-Voters/VEC-10-application-status/ of jou ID-nommer na 32249 SMS.

Hoe weet jy of jy geregistreer is?

Indien jy in die buiteland woon, maar vir die vorige verkiesing geregistreer was, behoort jy steeds geregistreer te wees. As jy onseker is, volg hierdie skakel om te sien of jy geregistreer is om te stem: https://www.elections.org.za/content/For-voters/My-voter-registration-details/.

Indien jy nie geregistreer is nie, kan jy bloot aansoek doen om te stem by jou naaste Suid-Afrikaanse ambassade, hoëkommissaris of konsulaat-generaal. Loer hier na ’n lys van ambassades en konsulate waar jy ’n afspraak kan maak: www.dfa.gov.za. Neem jou identiteitsdokument, paspoort en aansoekvorm saam na jou afspraak toe.

Aansoek vir ’n spesiale stemgeleentheid

Hoe moet jy egter maak indien jy steeds in Suid-Afrika woon, maar slegs tydens die verkiesingsdatum in die buiteland is? Jy het die opsie om in die land waar jy dan is te stem, wat gewoonlik so ’n week voor die verkiesingsdag in Suid-Afrika is, of jy kan aansoek doen vir ’n “spesiale stem”. Jy kan vir ’n spesiale stemgeleentheid by jou plaaslike OVK-kantoor aansoek doen wat jou dan sal toelaat om ’n dag of twee voor die nasionale verkiesingsdatum te stem.

Maak seker van jou burgerskap

Wanneer jy emigreer kan jy vir dubbele burgerskap aansoek doen indien jy sou verkies om jou Suid-Afrikaanse burgerskap te behou. Dit is belangrik om te onthou dat jy by ’n ambassade moet gaan aandui dat jy jou Suid-Afrikaanse burgerskap wil behou voordat jou nuwe burgerskap geregistreer word. Indien jy nooit amptelik geëmigreer het nie, maar bloot buite Suid-Afrika woon, kan jou burgerskap ná drie jaar gekanselleer word. Dit is egter moontlik om weer vir jou burgerskap aansoek te doen indien dit gekanselleer is. Slegs Suid-Afrikaners wat amptelik nog burgers van Suid-Afrika is, sal kan registreer om te stem.

Waar stem jy?

Op die aangewysde verkiesingsdag sal jy met jou ID en paspoort (albei dokumente is nodig en moet steeds geldig wees) by jou naaste ambassade, hoëkommissaris of konsulaat-generaal kan stem. Die OVK het beloof om meer stempunte beskikbaar te stel in plekke soos Sydney en Perth, aangesien sommige kiesers voorheen honderde kilometers moes ry om by ’n stempunt uit te kom.

Bly op hoogte

Maak seker jy weet wanneer die verkiesingsdatum aangekondig word deur die OVK op sosiale media te volg:
www.twitter.com/iecsouthafrica
www.facebook.com/iecsouthafrica

Laai die OVK se toepassing af om:

• Jou adres te verander;
• Registrasiebesonderhede na te gaan;
• Aansoek te doen vir ’n “spesiale stem”; en
• Jou naaste stembus op te spoor.

Die OVK-toepassing kan hier afgelaai word:
https://play.google.com/store/apps/details?id=za.org.elections.iecapp&hl=en_US.

Uitslag van vorige verkiesing

Die ANC se posisie het sedert 2004 van 69,69% van stemme tot 62,15% gedaal, terwyl die opposisie sterk begin toeneem het, veral met die EFF wat in 2014 in sy eerste verkiesing 6,35% van stemme gewerf het. Maak seker om vir die algemene verkiesing van 2019 te registreer sodat jou merkie getel word.

Tabel: Uitslag van Suid-Afrika se nasionale verkiesing van 2014.